بررسی تاریخی - تحلیلی ریخت شناسی اندام برگ در ایران اسلامی (از دینوری تا قزوینی)

بررسیمتونگیاهشناسیایرانی–اسلامین شانمی‌دهدکهگیاهشناسانایرانیتوصیفریختشناسانهدقیقیازتمامخصوصیاتظاهریبرگدرگیاهانمختلفارائهداده‌اندکهمی‌تواناینتوصیفاتراتاحدبسیاریبادانشامروزیقابلتطبیقدانست. ریختشناسیاندامبرگدرایراناسلامیازقرنسومهجریپسازتالیفکتاب‌النباتدینوریشکلگرفت. کتابالصیدنهابوریحانبیرونیآخریناثرمهمدراینزمینهاستوپسازآنتالیفاتصرفاًتکراروتخلیصتوصیفاتپیشینیاناست. باجمعبندیوتحلیلاطلاعاتموجوددراینمتون،میتوانبهلحاظاندازه،برگهارادرابعادپهن،باریک،دراز،کوچکوبزرگتقسیمنمود. ازلحاظشکلپهنک،برگهادارایپهنک‌هایدایره‌ای،سپری،سوزنی،مثلثی،مستطیل،سَبَدیشکلِچلیپایی،آقطیشکل،بیضیشکل،شیپوریشکل،سپری،سوزنی،مثلثی،مستطیلومرکبسهبرگچهایاند. حاشیهبرگهانیزبهانواعارّه‌ای،باریک،کنگرهدار،تیز،شکافتهشده(گشنیزی) وبرآمدهتقسیممی‌شوند. سطحبرگهانیزبهانواعزبروخشن،صاف،نرم،لزج،کرکدار(مزغب)،پرزدار (زئبر) چرب (دسم)،خاردار،خطدارقابلتقسیماست. گاهینیزترکیبیازبرخیازاینسطوحاستوبهانواعسطوحنازکِنرم،کُلُفتِخشن،ظریفِنرم وکُلُفتِنرمتقسیممی‌شود. ازلحاظرنگنیزبرگهادارایانواعسبز،قرمز،زرد،خاکی،سفید و سیاه اند. رنگسبزنیزطیفگسترده‌ایراشاملمی‌شودوبهانواعسبزروشن،سبزشفاف،سبزتیرهوسبزخاکیرنگتقسیممی‌شود. برخیبرگهانیزپشتورویآنهابهدورنگمختلفاست. آرایشقرارگیریبرگبررویساقهنیزبهصورتمتناوب،متقابل،پراکنده،پهنشدهبررویسطحزمین،نزدیکسطحزمین،چسبیدهبهساقه،نوکساقهودورازهماست. ازلحاظبونیزبهبدبووخوشبوتقسیمشدهاست.